Na današnji dan – 14. jun

Na današnji dan – 14. jun

1645 – U građanskom ratu u Engleskoj snage parlamentarista pod vođstvom Olivera Kromvela (Cromwell) i Tomasa Ferfaksa (Thomas Fairfax) su kod Nejzbija porazile rojaliste pod vođstvom princa Ruperta od Palatinejta (of the Palatinate).
1777 – Kongres SAD je prihvatio zastavu sa „zvezdama i prugama“ kao zvanični državni barjak.
1789 – Engleski kapetan Vilijam Blaj (William Blight), sa 18 pristalica, posle dramatičnog putovanja i više od 3.500 pređenih milja, stigao je na ostrvo Timor, blizu Jave. Blaj je 48 dana ranije ostavljen u vodama Tahitija pošto se njegova posada pobunila i „Baunti“ preuzela komandu nad brodom.
1798 – Rođen je češki istoričar i političar František Palacki (Palacky), vođa češkog preporoda u 19. veku. Kao lider Federalističke stranke, zalagao se, u skladu sa svojom idejom austroslavizma, za federativno preuređenje Austro-Ugarske.
1800 – Napoleon Bonaparta (Bonaparte) porazio je austrijske trupe u presudnoj bici kod Marenga, u Italiji.
1811 – Rođena je američka književnica Herijet Elizabet Bičer Stou (Harriet Elizabeth Beećer Stowe), autor romana „Čiča Tomina koliba“ i borac za ženska prava i oslobađanje crnih robova.
1837 – U Napulju je umro pisac Đakomo Leopardi (Giacomo), najveći lirski pesnik italijanskog romantizma i jedan od najznačajnijih autora evropske poezije 19. veka („Silviji“, „Dijalozi i eseji“ „Zibaldon“, dnevnik „Misli“).
1894 – Rođena je Ljubica Janković, etnomuzikolog, saradnik Etnografskog instituta Srpske akademije nauka i umetnosti, i član međunarodnih ustanova za izučavanje narodne kulture. Sa sestrom Danicom izdala je knjigu „Narodne igre“ u sedam tomova.
1904 – Umro je pisac i lekar Jovan Jovanović Zmaj, jedna od najmarkantnijih ličnosti srpskog društva u drugoj polovini 19. veka. Borac za nacionalno i političko oslobođenje, član Srpske kraljevske akademije i dramaturg Narodnog pozorišta u Beogradu (1890-98), najpoznatiji je kao dečiji pesnik i autor elegičnih ličnih ispovesti („Đulići“ i „Đulići uveoci“).
1924 – Rođen je pisac Vladimir Aleksejevič Solouhin, koji je u rusku književnost uveo nefabularnu prozu slobodne kompozicije („Kako ispiti sunce“, „Živeti na zemlji“).
1928 – Umrla je Emelin Pankherst (Emmeline Pankhurst), britanska sufražetkinja, osnivač Socijalno-političke unije žena (1903). Organizovala je mitinge i demonstracije za žensko pravo glasa zbog čega je osam puta bila u zatvoru.
1928 – Rođen je argentinski političar i revolucionar Ernesto „Če“ Gevara (Che Guevara). Kao beskompromisni borac za pravdu, stekao je veliku popularnost, posebno među mladima. Učestvovao je u Kubanskoj revoluciji i bio ministar u Kastrovoj (Castro) vladi (1961-65). Novembra 1966. postao je lider gerilaca u Boliviji, a oktobra naredne godine zarobljen je i ubijen.
1936 – Umro je ruski pisac Maksim Gorki. Imao je značajnu ulogu u političkom i kulturnom životu sovjetske Rusije i smatra se osnivačem socijalističkog realizma u ruskoj književnosti („Makar Čudra“, „Mati“, „Na dnu“).
1940 – Zastava sa kukastim krstom podignuta je na Ajfelovoj kuli dok su trupe nacističke Nemačke u Drugom svetskom ratu ulazile u centar Pariza.
1941 – Predsednik SAD Frenklin Ruzvelt (Franklin, Roosevelt) naredio je zamrzavanje imovine Nemačke i Italije u Americi.
1943 – U bici na Sutjesci u Drugom svetskom ratu poginuo je jugoslovenski publicista, novinar i prevodilac Veselin Masleša.
1946 – Umro je škotski pronalazač Džon Logi Berd (John Logie Baird), koji je 1923. izveo prvi prenos TV slike, a 1928. prvi prekookeanski TV-prenos između Londona i Hortsdejla u SAD.
1962 – U Parizu je osnovana Evropska organizacija za istraživanje svemira.
1966 – Vatikan je objavio aboliciju na Indeks zabranjenih knjiga (Index librorum prohibitorum). Popis dela koje katolički vernici po crkvenoj zabrani nisu smeli da čitaju, objavio je 1559. papa Pavle IV.
1968 – Umro je italijanski pesnik Salvatore Kvazimodo (Quasimodo), dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1959 („Vode i zemlje“, „A veče je tu“, „Život nije san“ „Utopljena oboa“).
1986 – Umro je argentinski pisac Horhe Luis Borhes (Jorge, Borges), jedan od najvećih i najuticajnijih književnika 20. veka. Presudno je obeležio hispanoameričku literaturu i značajno uticao na svetske književne tokove („Univerzalna istorija beščašća“, „Maštarije“, „Alef“, „Izveštaj o Brodiju“, „Peščana knjiga“).
1990 – U Bukureštu je 10.000 rudara, uz podršku vlasti – kako je tvrdila opozicija, rasturilo šatorsko naselje studenata koji su demonstrirali protiv vlasti u centru grada i demoliralo redakcije pojedinih listova i sedišta opozicionih stranaka.
1992 – U Beogradu je, prvi put posle 45 godina održana, litija za praznik Duhova na kojoj je učestvovalo oko 10.000 ljudi predvođenih patrijarhom srpskim Pavlom. U organizaciji Građanskog saveza Srbije nekoliko hiljada Beograđana učestvovalo je na manifestaciji „Poslednje zvono“ sa porukom režimu Slobodana Miloševića da je njegovo vreme isteklo.
1993 – Tansu Čiler (Ciller) je postala prva žena premijer u istoriji Turske.
1995 – Čečenski pobunjenici su napali grad Buđonovsk na jugu Rusije, uzeli 1.500 taoca i zauzeli vladine zgrade. U napadu je poginulo oko 100 ljudi, a taoci su vraćeni nakon pregovora sa ruskim premijerom Viktorom Černomirdinom.
2000 – Italijanske vlasti su izručile Turskoj Mehmeda Ali Agdžu (Mehmet, Agca) pošto ga je predsednik Italije pomilovao. Agdža je zbog atentata 1981. na papu Jovana Pavla II, proveo 19 godina u italijanskom zatvoru. Papa je u atentatu ranjen.
2001 – Vlada SR Jugoslavije je utvrdila nacrt zakona o saradnji sa Međunarodnim sudom za ratne zločine u Hagu. Nakon neuspešnih pregovora s koalicionim partnerom – Socijalističkom narodnom partijom Crne Gore, nacrt zakona povučen je iz procedure u Saveznoj skupštini SRJ 21. juna.
2003 – Na referendumu u Češkoj, 81 odsto građana je glasalo za pristupanje EU.
2005 – Umro je Karlo Maria Đulini (Carlo Giulini), italijanski maestro i jedan od najvećih dirigenata 20. veka.
2007 – Umro je bivši predsednik Austrije i nekadašnji generalni sekretar UN u dva mandata, Kurt Valdhajm (Waldheim). Pred kraj njegovog života se otkrilo da je tokom Drugog svetskog rata bio u jedinici Hitlerovog Vermahta koja je počinila zločine nad srpskim civilima zbog čega je u Jugoslaviji u odsustvu osuđen još 1947. godine. Za ucešće u ofanzivi protiv partizana na Kozari 1942. odlikovao ga je poglavnig NDH Ante Pavelić.