Na današnji dan – 10. jul

Na današnji dan – 10. jul

138 – Umro je rimski car Hadrijan (Publius Aelius Hadrianus). Tokom vladavine od 117. izvršio je značajne reforme u Rimskom carstvu i utvrdio granice u Germaniji i Britaniji, gde je podigao bedem (Hadrijanov bedem) za zaštitu od upada Škota. Bio je veliki poštovalac grčke kulture i pokrovitelj umetnosti, pisao je stihove, vajao i slikao.
1099 – Umro je španski nacionalni junak El Sid (Cid) (Rodrigo Diaz de Bivar), legendarna ličnost španske epske poezije, glavni lik Kornejeve (Corneille) tragedije „Sid“ i Masneove (Mašenet) opere.
1509 – Rođen je švajcarski teolog francuskog porekla Žan Kalvin (Jean Calvin), vođa frakcije protestantizma u Ženevi (kalvinizam), koja je imala mnogobrojne pristalice u evropskim zemljama, posebno u Francuskoj (hugenoti), i izazvala velike društvene potrese. Njegovo delo „Temelji hiršćanstva“ (1536) postalo je priručnik protestantske doktrine.
1584 – Po nalogu španskog dvora ubijen je holandski princ od Oranža Vilem I Ćutljivi, borac protiv španske prevlasti i prvi nasledni namesnik (1581) Holandije.
1609 – U Minhenu je osnovana Katolička liga kao odgovor na osnivanje Protestantske unije (1608), što je pojačalo tenzije u Nemačkoj koje su dovele do izbijanja Tridesetogodišnjeg rata (1618-48) u centralnoj Evropi.
1774 – Nakon šestogodišnjeg rata, Rusija i Turska sklopile su Kučuk-Kajnardžijski mir kojim je Turska izgubila Krim, prihvatila rusko-tursku granicu na Bugu i priznala Rusiji pokroviteljska prava nad Vlaškom i Moldavijom, i nad pravoslavnim podanicima u Turskoj.
1830 – Na Antilima je rođen francuski slikar i grafičar Kamij Pisaro (Camille Pišaro), jedan od učesnika prve izložbe impresionista u Parizu 1874. U kasnoj fazi opredelio se za poentilizam Seraa (Seurat) i Sinjaka (Signac).
1834 – Rođen je češki pisac Jan Neruda, predvodnik generacije „majevaca“ – književnika koji su, okupljeni oko časopisa „Maj“, promovisali češki književni realizam („Malostranske pripovetke“, „Arabeska“, „Železnički radnici“, zbirke pesama „Prosti motivi“, „Kosmičke pesme“, „Balade i romanse“).
1856 – U selu Smiljaniu kod Gospića u Hrvatskoj, rođen je Nikola Tesla, inženjer i pronalazač na polju elektrotehnike i radio-tehnike. Od 1884. do smrti 1943. živeo je u SAD. Patentirao je oko 700 pronalazaka od kojih nekoliko desetina ima široku primenu, među kojima je i serija izuma (1896-1914) koji čine temelj savremene radio-tehnike.
1871 – Rođen je francuski pisac Marsel Prust (Marcel Proust) čije je delo „U traganju za izgubljenim vremenom“ ostavilo dubok trag u književnosti 20. veka, uz veliki uticaj na mnoge autore.
1895 – Rođen je nemački kompozitor Karl Orf (Carl Orff), autor popularne scenske kantate „Karmina Burana“. Bavio se i pedagoškim radom, a u nastavu je uveo tzv. Orfov instrumentarij, sačinjen od grupe instrumenata prilagođenih deci.
1897 – U borbi za prevlast na području gornjeg Nila, francuske trupe zaposele su Fešoude (Kodok) u Sudanu, što je izazvalo ozbiljnu krizu u anglo-francuskim odnosima. Kompromisnim rešenjem 1899. godine, Francuska je dobila zapadni Sudan, a dolina Nila ostala je pod britanskom kontrolom.
1940 – Napadom 70 nemačkih bombardera na ciljeve u južnom Velsu, u Drugom svetskom ratu počela je Bitka za Britaniju. Pobeda britanskog vazduhoplovstva u septembru prisilila je Nemce da definitivno odustanu od invazije na Veliku Britaniju.
1940 – Francuska Narodna skupština poverila je vlast maršalu Anriju Petenu (Henri Petain) koji je tokom Drugog sveskog rata predvodio kolaboracionističku vladu sa sedištem u Višiju.
1943 – Anglo-američke trupe u Drugom svetskom ratu iskrcale su se na Siciliju.
1953 – Sovjetski lider Nikita Hruščov smenio je ministra unutrašnjih poslova Lavrentija Beriju, bliskog Staljinovog saradnika i egzekutora u staljinističkim čistkama. Berija je kasnije uhapšen, osuđen na smrt i streljan.
1962 – Iz Kejp Kaneverala lansiran je prvi američki telekomunikacioni satelit „Telstar“ koji je omogućio prenos TV programa preko Atlantskog okeana.
1973 – Bahamska ostrva su stekla nezavisnost u okviru Britanskog Komonvelta, posle 190 godina britanske kolonijalne vladavine.
1976 – Zbog pucanja ventila u hemijskoj fabrici „Ikmeza“ u blizini Milana, oblak hemijskih materija, među kojima i dioksina, teško je zagadio četiri opštine – Seveza, Meda, Dezio i Čezena. To je bila prva ekološka nesreća te vrste u Evropi.
1992 – Američki sud osudio je bivšeg panamskog diktatora Manuela Norijegu (Noriega) na 40 godina zatvora jer je dozvolio krijumčarenje droge u Panami.
1994 – Leonid Kučma pobedio je na predsedničkim izborima u Ukrajini.
1995 – Vojne vlasti oslobodile su iz šestogodišnjeg kućnog pritvora vođu burmanske opozicije i dobitnicu Nobelove nagrade za mir Aung San Su Ći (Suu Kyi).
1999 – Šest afričkih vlada potpisalo je sporazum o prekidu vatre, čime je okončan građanski rat u Demokratskoj Republici Kongo. Sporazum je potpisan bez učešća pobunjeničkih grupa involviranih u sukobe.
2000 – U gomili smeća koja se srušila na sirotinjsko naselje, nazvano Obećana zemlja, u Manili (Filipini) stradalo je više od 200 ljudi.
2006 – Lider čečenskih separatista Šamil Basajev ubijen je u Ingušetiji, ruskoj republici koja se graniči sa Čečenijom. Bio je najtraženiji čovek u Rusiji zbog terorizma i masovnih ubistava, a 2003. su ga SAD i UN uključile u spisak međunarodnih terorista.
2011 – Posle 168 godina postojanja, britanski tabloid Njuz of d`vorld štampao je poslednje izdanje pod naslovom „Hvala i zbogom“.