Na današnji dan – 12. septembar

Na današnji dan – 12. septembar

490. p.n.e. – Na obali kod Maratona, 9.000 vojnika Atine je pobedilo 100.000 vojnika persijskog cara Darija. Poginula su 192 atinska vojnika i 6.000 persijskih. Vest o pobedi u Atinu je doneo glasnik Fidipid pošto je pretrčao 42 kilometra i potom umro od umora. Po tom događaju se u modernom vremenu zove najduža trka u atletici.

1494 – Rođen je francuski kralj Fransoa I (Francois) koji je tokom vladavine (1515-47) osvojio Milano, ali nije uspeo da se učvrsti u Italiji. Njegovu ambiciju da postane rimsko-nemački car sprečio je Karlo V, sa kojim je potom Fransoa I vodio četiri rata.

1583 – Rođen je italijanski orguljaš i kompozitor Đirolamo Freskobaldi (Girolamo Frescobaldi), najveći majstor svog vremena, koji je kompozicije za orgulje obogatio novim izražajnim sredstvima. Presudno je uticao na austrijske i nemačke barokne majstore, kao i na Baha (Bach).

1683 – Poljski kralj Jan III Sobjecki (Sobieski) potukao je tursku vojsku i razbio drugu, dvomesečnu opsadu Beča, čime je sprečen prodor Turske u srednju Evropu.

1733 – Umro je francuski kompozitor i orguljaš Fransoa Kupren (Francois Couperin), centralna ličnost muzičkog života Pariza početkom 18. veka, dvorski klavsenista i muzički učitelj. Napisao je metodiku „Umetnost sviranja na klavsenu“.

1772 – Rusija je osvojila persijsku oblast uz Kaspijsko more, uključujući i grad Baku.

1801 – Ruski car Aleksandar I anektirao je gruzijsku kraljevinu. Istočna gruzijska kraljevina, stvorena četiri decenije ranije, posle oslobođenja od Persijanaca, prihvatila je ruski protektorat 1783. Rusija je 1810. anektirala i zapadnu Gruziju, koja je do tada bila pod vlašću Otomanskog carstva.

1848 – Švajcarska je usvojila novi ustav kojim je postala federalna unija s jakom centralnom vlašću.

1876 – Rođen je političar, pozorišni i književni kritičar Milan Grol, dugogodišnji dramaturg i upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu, od 1940. šef Demokratske stranke. U Drugom svetskom ratu bio je član kraljevske vlade u emigraciji, a od marta do avgusta 1945. potpredsednik vlade Demokratske Federativne Jugoslavije.

1878 – Egipatski obelisk „Kleopatrina igla“, napravljen od mermera iz Asuana oko 1475. p.n.e, postavljen je u Londonu.

1890 – Britanska Južnoafrička kompanija osnovala je Solzberi (Harare) koji je postao glavni grad Rodezije. Naziv je dobio po imenu tadašnjeg britanskog premijera lorda Solzberija (Salisbury).

1913 – Rođen je crni američki atletičar Džesi Ovens (Jesse Owens) koji je osvojio četiri zlatne medalje na Olimpijskim igrama u Berlinu 1936. Njegov trijumf naljutio je Adolfa Hitlera, koji je napustio počasnu ložu kako bi izbegao da se rukuje s njim.

1916 – Na Kajmakčalanu je počela ofanziva srpske vojske protiv Bugara i Nemaca u Prvom svetskom ratu. Završena je 3. oktobra 1916, kao prva pobeda srpske vojske nakon povlačenja preko Albanije.

1919 – Vojska italijanskih dobrovoljaca, pod komandom preteče fašista, pesnika Gabrijela D’Anuncija (Gabriele d’Annunzio) zauzela je Rijeku, a on se proglasio za „Dučea“. Taj grad je ostao pod vlašću Italije do kraja Drugog svetskog rata.

1940 – Tražeći izgubljenog psa, grupa dece je otkrila pećinu Lesko, kod mesta Montinjak u Dordonji (Francuska), koja je postala čuveni arheološki lokalitet sa crtežima iz paleolita.

1943 – Nemački komandosi su u Drugom svetskom ratu, na osnovu naredbe Adolfa Hitlera, oteli zbačenog fašističkog diktatora Benita Musolinija (Mussolini) koga su nove italijanske vlasti stavile u zatvor.

1953 – Nikita Hruščov izabran je za prvog sekretara Centralnog komiteta KP SSSR.

1968 – Albanija je saopštila da napušta Varšavski pakt.

1970 – Palestinski otmičari su u Jordanu eksplozivom razneli tri aviona oteta šest dana ranije posle poletanja iz Njujorka ka Evropi. Puntrike su oslobodili u zamenu za palestinske zatvorenike, među kojima i otmičara četvrtog aviona, Lejlu Kaled (Leila Khaled).

1974 – Pučem je s vlasti svrgnut etiopski car Haile Selasije (Selassie), koji je 1928. posle smrti Menelika II postao kralj, a 1930. se proglasio za cara.

1980 – Puče, pod vođstvom generala Kenana Evrena u Turskoj je oborena vlada Sulejmana Demirela.

1989 – U Parlamentu Poljske je prihvaćena vlada jednog od lidera pokreta „Solidarnost“ Tadeuša Mazovjeckog, čime je formalno okončana vladavina komunista.

1994 – U Poljskoj su održane prve zajedničke vežbe snaga NATO i vojski zemalja bivšeg Varšavskog pakta.

1998 – U atentatu u Tirani ispred sedišta opozicione Demokratske partije, ubijen je jedan od njenih vođa Azem Hajdari.

1999 – Indonezija je prihvatila raspoređivanje mirovnih snaga UN u Istočnom Timoru.

2001 – NATO se prvi put za 52 godine postojanja pozvao na član 5. svoje Povelje o zajedničkoj odbrani, čime je omogućen kolektivan vojni odgovor na terorističke napade u SAD. U govoru naciji predsednik SAD Džordž Buš je rekao da su SAD napadnute i da će svim sredstvima pobediti terorizam.

2003 – Rezolucijom Saveta bezbednosti UN Libiji su ukinute sankcije uvedene nakon terorističkih napada na američki i francuski avion krajem 1980-ih godina. Prethodno je s Fondacijom Gadafi postignut sporazum o isplati odštete porodicama žrtava oborenog francuskog aviona.

2003 – Umro je američki kantri-muzičar Džoni Keš, „Čovek u crnom“. Tokom 50-godišnje karijere najviše je pevao o rudarima, nadničarima, osuđenicima i kaubojima.

2005 – Umro je nemački sportista Fric Šilgen koji je zapalio olimpijski plamen na Olimpijskim igrama 1936. u Berlinu.

2013 – Holandija se zvanično izvinila Indoneziji za masovna ubistva koja je vojska te zemlje počinila pre više od 60 godina tokom borbe te njene bivše kolonije za nezavisnost. Indonezija je objavila nezavisnost 17. avgusta 1945, ali je Holandija odbijala da to prizna do 1949. godine.