Na današnji dan – 5. mart

Na današnji dan – 5. mart

1496 – Engleski kralj Henri VII (Henry) primio je u službu italijanske pomorce Đovanija (Giovanni) i Sebastijana Kabota (Caboto) da bi za englesku krunu otkrili nove zemlje. Oni su 1497-98. stigli do Severne Amerike.
1684 – Nemačka, Poljska i Venecija formirale su u Lincu Svetu ligu protiv Turske.
1696 – Rođen je slikar Đovani Batista Tijepolo (Giovanni Battista Tiepolo), jedan od poslednjih velikana venecijanskog slikarstva. Njegovi glavni radovi, freske velikih dimenzija, rađene u maniru kasnog rokokoa, nalaze se u nadbiskupskoj palate u Udinama, u palati Labija u Veneciji, u biskupskoj rezidenciji u Vircburgu i u kraljevskoj palati u Madridu.
1770 – Britanske trupe su u Bostonu, centru otpora protiv britanske kolonijalne vlasti, ubile pet demonstranata i taj događaj, poznat kao „bostonski masakr“, ubrzao je izbijanje Američkog rata za nezavisnost.
1827 – Umro je italijanski fizičar Aleksandro Volta (Alešandro) koji je pronašao elektrofor (1775), galvanski element, bateriju galvanskih elemenata (Voltin stub). Po njemu su mnogi pojmovi u fizici dobili ime – Volt (oznaka V), Voltamper (oznaka VA), Voltin luk.
1832 – U Beogradu je počela da radi prva štamparija u Srbiji, u kojoj je kao prva knjiga štampan „Sabor istine i nauke“ Jovana Stejića. Štamparija je kupljena u Rusiji i dopremljena u Beograd u maju 1831.
1856 – Londonsko pozorište „Kovent Garden“ uništeno je u požaru.
1916 – Španski prekookeanski putnički brod „Princ od Asturije“ potonuo je za nekoliko minuta pošto je udario u stenu kod obale Brazila. Od 588 putnika i članova posade, 455 je poginulo.
1933 – Nacional-socijalistička radnička partija Adolfa Hitlera osvojila je većinu u nemačkom Rajhstagu (parlament).
1945 – Američke trupe su u Drugom svetskom ratu ušle u Keln.
1953 – Umro je sovjetski diktator Josif Visarionovič Džugašvili – Staljin. Kao generalni sekretar Komunističke partije od 1922. do smrti bio je neprikosnoveni vladar ŠSR-a i lider komunističkog sveta. U partijskim „čistkama“ od 1934. eliminisao je političke protivnike, a svojom politikom doprineo je zaoštravanju međunarodnih odnosa u vreme Hladnog rata i narušio ugled ŠSR-a stečen značajnom ulogom u slamanju fašizma u Drugom svetskom ratu. Rezolucijom Informbiroa pokušao je 1948. da Jugoslaviju podredi sovjetskoj kontroli.
1953 – Umro je ruski kompozitor i pijanista Sergej Sergejevič Prokofjev, jedan od najoriginalnijih muzičkih stvaralaca 20. veka, koji je u svom delu uspešno asimilirao rusko muzičko nasleđe I sopstveni moderni muzički izraz. U njegovom opusu od 138 dela izdvaja se Peta simfonija i balet „Romeo i Julija“. Komponovao je i muziku za filmove Sergeja Ejzenštajna „Aleksandar Nevski“ i „Ivan Grozni“.
1964 – Umro je prvi filmski snimatelj na Balkanu, Milton Manaki koji je 1905. počeo filmskom kamerom da beleži događaje. Poseban dokumentarni značaj ima reportaža o boravku poslednjeg turskog sultana Abdula Hamida II 1911. u Bitolju, snimci rumunskog i grčkog kralja, bugarskog cara, događaji iz vremena mladoturske revolucije, balkanskih ratova, Prvog i Drugog svetskog rata.
1966 – Sva 124 putnika i člana posade poginula su kada je britanski putnički avion udario u japansku planinu Fudži.
1970 – Stupio je na snagu ugovor o neširenju nuklearnog oružja koji je potpisalo 45 zemalja.
1975 – Kuvajt je nacionalizovao naftnu industriju, uključujući i imovinu britanskih naftnih kompanija.
1984 – Umro je italijanski pevač Tito Gobi (Gobbi), operski bariton svetskog ugleda. Proslavio se ulogom u „Toski“ Đakoma Pučinija (Giacomo), u kojoj mu je partner bila Marija Kalas (Maria Callas).
1993 – Minut posle poletanja sa skopskog aerodroma srušio se makedonski putnički avion „Foker 100“. Poginulo je 77 od 97 putnika I članova posade.
1999 – Odlukom Međunarodnog arbitražnog tribunala, grad Brčko dobio je status distrikta pod suverenitetom Bosne i Hercegovine što je izazvalo oštre proteste u srpskom entitetu BiH, Republici Srpskoj jer je ona time podeljena.
2001 – Predsednici SR Jugoslavije i Republike Srpske, Vojislav Koštunica i Mirko Šarović, potpisali su u Banjaluci Sporazum o uspostavljanju specijalnih i paralelnih veza SRJ i RS.
2003 – Predstavnički dom američkog Kongresa usvojio je Zakon o normalizaciji trgovinskih odnosa SAD sa Srbijom i Crnom Gorom.
2013 – Umro je predsednik Venecuele Ugo Čaves, koji je na vlast došao 1998, preživeo puč protiv 2002. i još dva puta je reizabran. Predsednik Srbije Tomislav Nikolić odlikovao ga je posthumno ordenom Republike Srbije na lenti.