Na današnji dan – 5. maj

Na današnji dan – 5. maj

1705 – Umro je rimsko-nemački car Leopold I. Uspešno se borio protiv Turaka, a slavu mu je donela odbrana Beča 1683. Za vreme njegove vladavine (od 1658) Srbi su se, pod vođstvom patrijarha Arsenija Čarnojevića, doselili u južnu Ugarsku i u Srem.
1813 – Rođen je danski filozof Seren Kjerkegor (Soeren Kierkegaard), začetnik filozofije egzistencijalizma („Ili-ili: fragmenti života“, „Pojam strepnje“, „Bolest na smrt“, „Stadijumi na životnom putu“, „Filozofske mrvice“).
1815 – Rođen je francuski pisac komedija i vodvilja Ežen Martin Labiš (Eugene, Labiche). Neke od njegovih komedija ubrajaju se u najpopularnije komedije 19. veka („Slamni šešir“, „Put gospodina Perišona“).
1818 – Rođen je nemački filozof Karl Hajnrih Marks (Heinrich Marx) teoretičar modernog socijalizma i komunizma. Sa Fridrihom Engelsom (Friedrić) napisao je 1848. Komunistički manifest („Prilog kritici Hegelove filozofije prava“, „Teze o Fojerbahu“, „Osamnaesti brimer Luja Bonaparte“, „Kapital – kritika političke ekonomije“).
1821 – Umro je francuski car Napoleon I Bonaparta (Bonaparte) jedan od najvećih vojskovođa u istoriji, čiji su osvajački pohodi izmenili Evropu. Umro je na ostrvu Sveta Jelena kao britanski zatvorenik.
1846 – Rođen je poljski pisac Henrik Sjenkjevič (Henryk Sienkiewicz) autor romana „Quo vadis“, i dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1905.
1855 – Crnogorski knez Danilo I Petrović doneo je Opšti zemaljski zakonik u koji su unete imovinske i poreske reforme.
1860 – Italijanski revolucionar Đuzepe Garibaldi (Giuseppe) sa svojih „hiljadu crvenih košulja“ isplovio je iz Đenove prema Siciliji, koju je osvojio krajem jula.
1883 – Rođen je srpski kompozitor i muzički pisac Petar Konjović, rektor Muzičke akademije u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti i upravnik Muzikološkog instituta („Knez od Zete“, „Vilin veo“, „Koštana“, „Seljaci“).
1904 – Na brdu Volujica kod Bara postavljena je prva radio-telegrafska stanica Markonijevog sistema na Balkanu.
1930 – Britanske vlasti u Indiji uhapsile su Mahatmu Gandija (Mahatma Gandhi) zbog njegove kampanje građanske neposlušnosti.
1936 – Italijanske trupe pod komandom feldmaršala Pjetra Badolja (Pietro Badoglio) okupirale su Adis Abebu, prestonicu Etiopije. Istog dana 1941. u oslobođeni grad ušao je etiopski car Haile Selasije I (Selassie).
1945 – Sovjetske trupe su u Drugom svetskom ratu ušle u mesto Pinemunde, odakle su Nemci ispaljivali rakete „Fau 1“ i „Fau 2“. Američke trupe su oslobodile nemački nacistički koncentracioni logor Mathauzen.
1954 – General Alfredo Štresner (Stroessner) je vojnim udarom oborio predsednika Paragvaja Federika Čaveza (Federico Chavez), započevši tako 34-godišnju diktaturu.
1955 – Odlukom saveznika, Savezna Republika Nemačka ponovo je stekla suverenitet.
1961 – Iz Kejp Kanaverala je lansiran kosmički brod „Merkjuri“ prva kosmička letelica SAD s ljudskom posadom, kojim je upravljao Alen Bartlet Šepard (Alan Bartlett Shepard).
1977 – Umro je nemački državnik i ekonomista Ludvig Erhard (Ludwig) zapadnonemački kancelar (1963-66) u vreme privrednog oporavka zemlje nakon Drugog svetskog rata.
1978 – Teroristička organizacija „Crvene brigade“ saopštila je da je ubila bivšeg premijera Italije Alda Mora, otetog u martu 1978. Njegovo telo pronađeno je dva dana kasnije u vozilu u centru Rima.
1981 – Bobi Sends (Bobby Sands) postao je prvi od deset pripadnika Ire koji je umro u zatvoru Mejz, u Severnoj Irskoj, od posledica štrajka glađu.
1993 – Umro je američki pisac i intelektualac Irving Hou (Howe) čije je najpoznatije delo „Svet naših očeva“, studija o istočno-evropskim Jevrejima imigrantima u Sjedinjenim Američkim Državama.
1999 – Indonezija i Portugal potpisale su dokument kojim je priznata nezavisnost Istočnog Timora.
2001 – Pripadnici pobunjeničke grupe UNITA su u Angoli kidnapovali 51 dečaka i 9 devojčica iz internata za ratnu siročad koji se nalazi izvan Kaksita, severo-istočno od Luande. Prilikom pobune, poginulo je oko 200 civila.
2003 – Ruanda je oslobodila više od 22.000 zatvorenika, koji uglavnom bili umešani u masakr koji je 1994. počinila Hutska milicija, kada je ubijeno oko 800.000 etničkih Tutsija i umerenih Huta. U zatvoru je ostalo oko 80.000 ljudi, gde većina čeka suđenje.
2003 – Umro je Valter Sisulu, jedan od veterana u borbi protiv belaca koji su manjina u Južnoj Africi i dugogodišnji prijatelj i mentor Nelsona Mendele, najpoznatijeg borca protiv aparthejda.
2004 – U aukcijskoj kući „Sotbi“ u Njujorku Pikasova slika „Dečak sa lulom“ postigla je cenu od 104.168.000 dolara, što je apsolutni svetski rekord u aukcijskoj prodaji slika.
2005 – Na parlamentrnim izborima u Velikoj Britaniji Laburistička partija Tonija Blera (Tony Blair) osvojila je apsolutnu većinu u britanskom parlamentu, a premijer Toni Bler treći uzastopni mandat.
2012 – U Japanu je počeo proces zatvaranja poslednjeg aktivnog nuklearnog reaktora, od 50 koliko ih je radilo u zemlji do katastrofe u Fokušimi 2011. godine.
2014 – Umro je bitanski režiser, scenarista i glumac Timoti Džon Bajford, koji je vići deo svog radnog veka proveo u Srbiji. Iza njega su ostale najbolje TV serije koje je napravio za decu na prostoru bivše Jugoslavije: „Neven“, „Poletarac“, „Babino unuče“, „Metla bez drške“, „Nedeljni zabavnik“ ..