Na današnji dan – 22. januar
1440 – Rođen je Ivan III Vasiljević, veliki knez moskovski, a od 1462. i „svih Rusa“, nakon što je ujedinio veliki broj kneževina. Oslobodio je delove zemlje od Mongola, ojačao centralnu vlast, a 1497, izdao je prvi ruski zbornik zakona „Sudbenik“. Zbog ženidbe s vizantijskom princezom Zoe smatrao se naslednikom Istočnorimskog carstva i u njegovo vreme prvi put se javila ideja o misiji Ruskog carstva kao zaštitnika pravoslavlja u kojem bi Moskva bila „Treći Rim“.
1517 – Vojska turskog sultana Selima I potukla je u bici kod Rajdanije blizu Kaira memelučke snage i sedam dana potom ušla u Kairo, priključivši Egipat Otomanskom carstvu.
1729 – Rođen je nemački pisac, kritičar i teoretičar umetnosti Gothold Efraim Lesing (Gotthold Ephraim Lešing), jedan od najznačajnijih pobornika evropskog prosvetiteljstva. Autor je prve nemačke građanske drame „Mis Sara Sampson“ (1755), a delom „Laokon ili o granicama slikarstva i pesništva“ postavio je temelje modernoj estetici.
1771 – Španija je ustupila Foklandska ostrva Velikoj Britaniji.
1775 – Rođen je francuski fizičar i matematičar Andre Mari Amper (Marie Ampere), osnivač elektrodinamike. Zasnovao je teoriju magnetizma u nerazdvojivoj vezi s elektricitetom i proučio uzajamno dejstvo električnih struja. Po njemu je dobila naziv jedinica za merenje jačine električne struje.
1788 – Rođen je engleski pisac Džordz Gordon Bajron (George, Byron), najistaknutiji pesnik romantizma i jedna od najpopularnijih ličnosti svoga vremena. Književnu slavu stekao je romantičnim epom „Čajld Herold“ (1812), a potom i poemom „Don Žuan“ i poetskim dramama „Manfred“ i „Kain“. Umro je od malarije 1824. u Grčkoj, gde je pomagao oslobodilačku borbu protiv Turske.
1808 – Portugalski kralj Žoao VI (Joao) pobegao je pred Napoleonovim trupama, zajedno s kraljevskom porodicom, u Brazil I premestio dvor iz Lisabona u Rio de Žaneiro.
1840 – Prvi britanski doseljenici stigli su na Novi Zeland.
1863 – U delu Poljske koji je na osnovu odluke Bečkog kongresa 1814-15. priključen Rusiji izbio je ustanak pod vođstvom „stranke crvenih“ Jaroslava Dombrovskog (Jaroslaw Dabrowski). Ustanak je ugušen posle nekoliko meseci, a Poljska je 1864. pretvorena u rusku guberniju.
1894 – Umro je pesnik Vojislav Ilić, koji se smatra osnivačem moderne srpske lirike i tvorcem verističkog izraza. Značajno je uticao na srpsku poeziju pred kraj 19. veka („Ja ništa više ne verujem“, „Zimska idila“, „Jesen“, „Tamara“).
1901 – Umrla je britanska kraljica Viktorija (Victoria). Tokom njene dugogodišnje vladavine od 1837, koja je obeležila epohu („viktorijansko doba“), Britanska imperija bila je na vrhuncu privredne i političke moći.
1905 – Carske trupe pucale su u Petrogradu na demonstrante, uglavnom radnike, koji su u maršu krenuli na carski Zimski dvorac, zahtevajući demokratske slobode, kraj rata s Japanom i uspostavljanje ustavotvorne skupštine. U „krvavoj nedelji“, kako je kasnije nazvan taj dan, ubijeno je najmanje 500, a ranjeno više hiljada ljudi.
1917 – Umro je srpski arhitekta Jovan Ilkić, koji je znatno uticao na razvoj arhitekture u Srbiji u prvoj polovini 20. veka. Bio je 30 godina glavni projektant Ministarstva građevina i projektovao je mnoga značajna zdanja u Beogradu: Skupština Jugoslavije, hotel „Moskva“, „Oficirski dom“, zgrada Protokola.
1941 – Italijanske snage su u Drugom svetskom ratu kapitulirale u Tobruku pred britanskom Osmom armijom posle 11 dana opsade.
1944 – Počelo je iskrcavanje savezničkih snaga kod Ancija u Italiji u Drugom svetskom ratu.
1973 – U udesu jordanskog „Boinga 707“ s muslimanskim hodočasnicima na povratku iz Meke, koji se u plamenu srušio na aerodromu u nigerijskom gradu Kano, poginulo je 176 ljudi.
1973 – Umro je bivši predsednik SAD Lindon Bejnz Džonson (Lyndon Baines Johnson). Potpredsednik od 1960. za vreme mandata Džona Kenedija (John Kennedy), postao je predsednik kada je Kenedi ubijen u Dalasu 1963, a ponovo je izabran 1964. Tokom njegovog mandata došlo je do eskalacije rata u Vijetnamu, što je u svetu i u SAD izazvalo oštre kritike njegove politike.
1980 – Sovjetski disident fizičar Andrej Saharov, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1975. uhapšen je, oduzete su mu počasti i proteran je iz Moskve u Gorki.
1993 – Nakon godinu dana relativnog mira, ponovo se rasplamsao rat u Hrvatskoj kada su hrvatske snage napale krajiške Srbe u zonama pod zaštitom UN. Predsednik Republike Srpske Krajine Goran Hadžić proglasio je ratno stanje i zatražio pomoć SR Jugoslavije, a u Srbiji je počela prisilna mobilizacija srpskih izbeglica iz Hrvatske. Paravojne formacije Željka Ražnatovića Arkana i kapetana Dragana iz Srbije stigle su na hrvatsko ratište.
1995 – U samoubilačkoj bombaškoj akciji palestinskog teroriste u Izraelu poginulo je 19 i ranjeno oko 60 ljudi, među kojima je bio veći broj izraelskih vojnika koji su na autobuskoj stanici čekali prevoz.
1998 – Američki vojnici iz sastava Sfora uhapsili su u Bijeljini Gorana Jelisića optuženog za ratne zločine počinjene na području Brčkog 1992.
2001 – SR Jugoslavija je dobila status specijalnog gosta u Savetu Evrope, kao znak podrške demokratskim promenama u zemlji nakon odlaska s vlasti Slobodana Miloševića u oktobru 2000.
2002 – Bosna i Hercegovina postala je punopravni član Parlamentarne skupštine Saveta Evrope.
2002 – Na dvodnevnoj međunarodnoj donatorskoj konferenciji za obnovu Avganistana održanoj u Tokiju obećana je pomoć od 4,5 milijarde dolara.
2004 – Vaseljenski patrijarh Vartolomej, duhovni vođa pravoslavne crkve, posetio je Kubu, gde je otvorio prvu pravoslavnu crkvu, izgrađenu od revolucije 1959. godine.
2004 – Umro je Bili Mej, čuveni američki muzički aranžer, koji je tokom šest decenija duge karijere aranžirao pesme Frenka (Frank) Sinatre i Neta (Nat) Kinga Kola. Takođe je pisao i muziku za značajne džez pevače od Ele Ficdžerald (Ella Fitzgerald) i Anite O’Dej do Luisa Armstronga i Binga Krozbija (Krosby).
Leave A Comment