Na današnji dan – 5. april

Na današnji dan – 5. april

1242 – U bici na zaleđenom Čudskom jezeru, Rusi su pod komandom kneza Aleksandra Nevskog potukli nemačke i holandske ritere, sprečivši ih da okupiraju severozapad Rusije.
1588 – Rođen je engleski filozof Tomas Hobs (Thomas Hobbes). Ideje o čoveku kao slobodnom pojedincu i državi kao veštačkoj tvorevini nastaloj na osnovu ugovora pojedinaca, izneo je u delima „Levijatan“, „Osnovi prirodnog zakona i politike“, „O telu“, „O čoveku“, „O građaninu“, „O slobodi i nužnosti“.
1724 – U Veneciji je rođen Đovani Đakopo Kazanova (Giovanni Jacopo Casanova). Učeio je versku školu i tokom burnog života bio sekretar kardinala, venecijanski pomorski oficir, opat, kockar, alhemičar, violinista, špijun, bibliotekar, a u istoriju je ušao kao uspešan, neumoran ljubavnik.
1794 – Giljotiniran je revolucionar Žorž Danton (Georges), vođa radikalne grupe montanjara, protivnika monarhije u francuskoj revoluciji. Protivio se revolucionarnom teroru, zbog čega je došao u sukob s vođom jakobinaca Robespjerom (Robespierre) koji ga je optužio za izdaju i poslao na giljotinu.
1818 – U bici kod Maipua, čileanske i argentinske trupe su porazile špansku vojsku, čime je obezbeđena nezavisnost Čilea.
1841 – U niškom, leskovačkom, pirotskom i vranjskom kraju izbila je buna protiv Turaka, poznata kao „Milojeva i Srndakova buna“, koju su predvodili Miloje Jovanović i Nikola Srndak. Posle borbi kod Prve Kutine i Gornjeg Matejevca, 23. aprila 1841, Turci su u krvi ugušili bunu, mnoga sela spalili, a Jovanovića pogubili.
1865 – Umro je kompozitor, pijanista i horovođa Kornelije Stanković. Proučavao je i beležio do tada samo usmenom tradicijom sačuvano srpsko crkveno pojanje.
1881 – Velika Britanija je u Pretoriji zaključila mirovni ugovor sa Burima i priznala nezavisnost južnoafričke republike Transval.
1887 – Kralj Milan Obrenović je imenovao prvih 16 članova Srpske kraljevske akademije koja je osnovana 1. novembra 1886. Prvi predsednik bio je Josif Pančić, a sekretar Jovan Žujović. Od 1888. akademici su sami birali stalne i dopisne članove.
1896 – Na novom, Olimpijskom stadionu u Atini, otvorene su prve Olimpijske igre modern epohe. Trajale su 10 dana, a učestvovala 484 takmičara, samo muškarci. Organizator I finansijer Igara, i prvi predsednik Međunarodnog olimpijskog komiteta bio je Francuz Pjer de Kuberten (Pierre de Coubertin).
1902 – Na stadionu Ibroks Park u Glazgovu poginulo je 20, a povređeno 200 ljudi kada se srušila tribina tokom fudbalske utakmice između Škotske i Engleske.
1908 – Rođen je austrijski dirigent Herbert fon Karajan, jedan od najvećih dirigenata 20. veka. Bio je dirigent Berlinske filharmonije i Bečke državne opere.
1945 – Predsednik privremene vlade Jugoslavije Josip Broz Tito potpisao je u Moskvi ugovor o prijateljstvu i uzajamnoj pomoći i saradnji SSSR-a i Jugoslavije.
1951 – Sud u Njujorku osudio je na smrt Džulijusa i Etel Rozenberg (Julius, Ethel Rosenberg) zbog navodne atomske špijunaže u korist ŠSR-a.
1955 – Britanski premijer Vinston Čerčil (Winston Churchill) podneo je ostavku, okončavši dugu političku karijeru koja je, uz uspone i padove, trajala od početka 20. veka. Na položaju premijera i lidera Konzervativne stranke nasledio ga je šef diplomatije Entoni Idn (Anthony Eden).
1958 – U Beogradu je umrla književnica Isidora Sekulić čije je delo imalo značajan uticaj na razvoj moderne srpske književne kritike i esejistike.
1975 – U Tajpehu, glavnom gradu Tajvana, umro je kineski general i političar Čang Kaj Šek (Chang Kai-shek). Poražen od snaga Mao Cetunga, Čang se 1949. povukao sa ostatkom svojih trupa na Tajvan (Formozu), okupirao ga i otcepio, proglasivši „Republiku Kinu“ kojom je vladao do smrti.
1989 – Poljska vlada je legalizovala opozicioni radnički sindikat „Solidarnost“. Osnovana 1980. kao nezavisni sindikat, „Solidarnost“ je ubrzo prerasla u masovni društveno-politički pokret sa oko 10 miliona sledbenika.
1992 – Građani Sarajeva, u želji da zaustave nacionalne sukobe, opkolili su zgradu Skupštine BiH, zahtevajući da se obrazuje vlada nacionalnog spasa. Na njih su pucali snajperisti iz obližnjih solitera. Poginulo je osam, a povređeno 50 demonstranata.
1997 – Umro je američki pisac Alen Ginzberg (Allen Ginsberg). Njegova zbirka poezije „Urlik i druge pesme“ (1956) smatra se najznačajnijim delom bitničkog pokreta pedesetih godina 20. veka.
1999 – U napadu NATO na SR Jugoslaviju pogođen je centar Aleksinca. Poginulo je 17 civila.
1999 – Libija je predala škotskom pravosuđu dvojicu svojih državljana optuženih za rušenje američkog putničkog aviona 1988. Iznad Lokberija (Škotska) kada je poginulo 270 putnika. UN su suspendovale
sankcije uvedene protiv Libije zbog tog zločina 15. aprila 1992. godine.
2005 – Umro je Sol Belou (Saul Bellow) dobitnik Nobelove nagrade za književnost i jedan od najznačajnijih američkih pisaca posle Drugog svetskog rata.
2008 – Umro je američki glumac Čarlton (Charlton) Heston, dobitnik Oskara 1959. za ulogu u filmu „Ben Hur“. Slavu je stekao igrajući Mojsija u filmu „Deset zapovesti“. Tumačio je niz herojskih i istorijskih likova tokom 1950-ih i 1960-ih, a bio je poznat i kao aktivista za ljudska prava.