Ištvan Sabo – dobitnik nagrade „Beogradski pobednik“

Ištvan Sabo, kultni mađarski reditelj, ovogodišnji je dobitnik FEST-ove nagrade „Beogradski pobednik“ za izuzetan doprinos filmskoj umetnosti. Ključna figura mađarskog filma, Sabo je karijeru započeo vrlo zapaženim autorskim filmovima šezdesetih i sedamdesetih, da bi pravi proboj na internacionalnu filmsku scenu učinio osamdesetih, upisavši se u istoriju kao prvi (i do skoro jedini) mađarski Oskarovac.

Rođen je 18. februara 1938. u Budimpešti, gde je studirao na prestižnoj Akademiji pozorišne i filmske umetnosti. Sa 26 godina režirao je svoj prvi dugometražni film, „Epoha iluzija“ (Almodozasok Kora, 1964), koji mu je doneo nagradu za najbolji debi na festivalu u Lokarnu. Njegovi prvi filmovi bili su delimično autobiografski- „Otac“ (Apa, 1966), „Lovefilm“ (Szerelmesfilm, 1970) i „Ulica vatrogasaca 25“ (Tuzoltó utca 25, 1973) bavili su se iskustvima njegove generacije i novijom mađarskom istorijom.

1980. Sabo najavljuje drastičan preokret filmom „Samopouzdanje“ (Bizalom) koji mu je doneo Srebrnog medveda za režiju na festivalu u Berlinu, kao i nominaciju za Oskara. Nakon ovog ostvarenja usledila je nova faza Sabove karijere i njegov veliki proboj na svetsku filmsku scenu. „Mefisto“ (1981), zasnovan na romanu Klausa Mana, najpoznatiji je, i po mišljenju mnogih najbolji, Sabov film koji mu je doneo nagradu za najbolji scenario u Kanu, kao i Oskara za najbolji strani film. Ovo ostvarenje, zajedno sa sledeća dva (Pukovnik Redl, 1985 i Hanusen, 1988) čini svojevrsnu trilogiju i vrhunac Sabove karijere, a označava i početak uspešne saradnje sa austrijskim glumcem Klausom Marijom Brandauerom. U sva tri ostvarenja Brandauer tumači likove inspirisane istorijskim ličnostima suočenim sa moralnim dilemama. U „Mefistu“ je to ambiciozni glumac u nacističkoj Nemačkoj sa kontroverznim vezama sa režimom, u „Pukovniku Redlu“ istoimeni pukovnik koji se suočava sa ucenama zbog skrivene homoseksualnosti, a u „Hanusenu“ istoimeni vidovnjak čija slava ga dovodi u opasno blizak kontakt sa Nacistima.

Sabo devedesetih čini još jedan preokret u karijeri i počinje da snima filmove na engleskom jeziku- „Sastanak sa Venerom“ (Meeting Venus, 1991), „Sunshine“ (1999), „Na čijoj strani“ (Taking Sides, 2001), „Kao Julija“ (Being Julia, 2004), „Rokonok“ (2006) i „Vrata“ (The Door, 2012), njegov poslednji film. Sem filmova, Sabo se oprobao i na televiziji, a režirao je i nekoliko opera. Bio je jedan od osnivača Evropske filmske akademije, i profesor na više svetskih univerziteta, uključujući i Fakultet dramskih umetnosti u Beogradu. Dodeljena mu je nagrada Aleksandar Lifka za izuzetan doprinos filmskoj umetnosti na Palićkom filmskom festivalu 2007. godine.